Vraagstelling

• Hoe zien jongeren zichzelf?
• Hoe gaan ze om met hun vrije tijd?
• Welke plaats neemt alcohol in binnen hun vrijetijdsbesteding?
• Wat is de betekenis van uitgaan en alcohol voor jongeren?

Aanpak

Er is voor gekozen om niet alleen de Warmondse kern te onderzoeken maar dit te verbreden naar de gehele gemeente. Zowel drinkende als niet-drinkende jongens en meisjes van 15 en hun moeders zijn geïnterviewd en deze interviews zijn geanalyseerd. Vervolgens is in nauw overleg met de ambtenaar van Teylingen gekeken naar aanknopingspunten voor de gemeente voor het alcoholmatigingsbeleid.

Een opmerkelijke uitkomst van het onderzoek is dat ouders weinig en niet nadrukkelijk met hun kinderen praten over drinkgedrag. Een andere uitkomst is dat zowel de jongeren (drinkers en niet-drinkers), als de moeders het vrij normaal vinden dat je op je 15e of 16e begint met drinken, en dat je moet leren omgaan met alcohol. De geïnterviewde moeders geven aan niet over alcoholgebruik te beginnen, omdat ze al over zoveel (belangrijkere) dingen ruzie maken met hun kinderen. De jongeren vinden het echter volstrekt normaal dat hun ouders zich er WEL mee bemoeien, en houden ook rekening met wat hun ouders vinden, al laten ze dit niet expliciet merken aan hun ouders.

Jongeren die drinken doen dit in het weekend wanneer ze uitgaan samen met vrienden. Ze drinken nooit doordeweeks en ze drinken nooit als ze alleen zijn. De meeste alcohol drinken ze voor het uitgaan. Dit gebeurt op straat of bij vrienden waarvan de ouders niet thuis zijn. Ook voor (school)feesten wordt ingedronken. Jongeren drinken in geen geval bij de eigen ouders wanneer die thuis zijn. Jongeren die niet drinken nemen de leeftijdsgrens heel absoluut. Zij denken (onterecht) dat alcohol na je 16e niet meer zo schadelijk is. Niet-drinkende jongeren lijken te denken dat, omdat je na je 16e alcohol mag drinken, het vanzelfsprekend is dat je dit dan ook (wel eens) gaat doen.

Moeders vinden het belangrijker dat hun kinderen niet roken dan dat ze geen alcohol drinken, want roken is altijd slecht voor de gezondheid, is verslavend, en kan je op veel meer plekken doen (bijvoorbeeld op straat). Ze stellen daarom wel als regel dat hun kind nooit mag gaan beginnen met roken, maar als het gaat om het niet beginnen met alcohol drinken, zijn ze niet zo eenduidig.

Op basis van deze uitkomsten wordt onder meer gepleit voor het ophogen van de leeftijdsgrens naar 18 jaar, het ondersteunen van ouders bij het regels stellen over alcoholgebruik en het aanmoedigen van schoolbesturen om scholen alcoholvrij te maken.

Uitvoeringsplan gemeente Teylingen
De gemeente Teylingen heeft in 2012, ondersteund door de GGD Hollands Midden, een concreet uitvoeringsplan uitgewerkt met betrekking tot alcoholmatigingsbeleid voor jongeren in de gemeente. Dit plan is verwerkt in het beleidsplan van de gemeente Teylingen.

Participanten

• Universiteit Leiden/FSW
  • Winnie Gebhardt, universitair hoofddocent Gezondheidspsychologie
  • Marloes Vooijs, masterstudent Gezondheidspsychologie
  • Sarie van Torenburg, masterstudent Gezondheidspsychologie
• Gemeente Teylingen, Roalda van Tilburg, beleidsmedewerker, opdrachtgever
• GGD Hollands Midden
  • Aafke van Rhijn, beleidsmedewerker
  • Hanneke Tielen, epidemioloog

Resultaten

De belangrijkste resultaten uit het onderzoek zijn:

• Geïnterviewde jongeren die drinken doen dit in het weekend (vrijdag en zaterdag) wanneer ze uitgaan of naar feestjes gaan samen met vrienden. Ze drinken voornamelijk wijn (meisjes) en bier (jongens), waarvan er gemiddeld drie tot vijf glazen per avond worden gedronken, maar dit kan oplopen tot wel 20 consumpties.
• De drinkende jongeren vinden het vanzelfsprekend om doordeweeks niet uit te gaan of alcohol te drinken, voornamelijk omdat ze uitgerust willen zijn voor school. Er wordt ook in geen enkel geval bij de eigen ouders thuis gedronken wanneer die thuis zijn. Bovendien drinken de jongeren nooit alcohol als ze alleen zijn, maar altijd in bijzijn van vrienden.
• Alcohol is iets dat als vanzelfsprekend gekoppeld is aan uitgaan. Volgens de drinkende jongeren maakt dat het gezelliger en hoort het er gewoon bij. Zij zeggen niet bang te zijn voor afwijzing door anderen als ze niet drinken, maar dat ze zich fijner voelen als ze meedrinken als de anderen ook drinken.
• De drinkende jongeren vinden zelf dat zij niet veel drinken en denken dat hun drinkgedrag daarom ook niet schadelijk is.
• Jongeren die niet drinken denken (onterecht) –vanwege het feit dat alcohol boven de 16 legaal is – dat alcohol na je 16e niet meer zo schadelijk is en vinden het vanzelfsprekend dat je op je 16e gaat drinken.
• Zowel drinkende als niet-drinkende jongeren vinden dat je minimaal één keer in je leven dronken moet zijn geweest.
• Drinkende jongeren hebben een grotere vriendenkring dan niet-drinkende jongeren. Uitgaan is voor de drinkende jongeren een van de belangrijke manieren om gemakkelijk contact te hebben met de bredere vriendenkring en om deze verder uit te breiden. Niet drinkende jongeren hebben minder (veelal ook niet-drinkende) vrienden, met wie zij een hechte band hebben.
• Moeders van drinkende jongeren onderschatten het alcoholgebruik van hun kind. Zij denken dat hun kind verstandig omgaat met alcohol.
• Moeders van drinkende jongeren vinden het vrij normaal dat hun kind op 15-jarige leeftijd drinkt. Ze denken dat de jongere zo alvast kan wennen aan het omgaan met alcohol als voorbereiding op wanneer hij/zij 16 is en mag drinken.
• Moeders van niet-drinkende jongeren zijn zich er niet van bewust dat hun kind op 16-jarige leeftijd wil gaan experimenteren met alcohol. Ze zijn er eerder van overtuigd dat alcohol helemaal geen “kwestie” is dat speelt voor hun kind, ook niet als ze eenmaal 16 zijn.
• Er wordt weinig gecommuniceerd over alcohol tussen moeder en kind. Moeders denken dat het niet nodig is echt over alcohol te communiceren omdat alcohol voor hun kind geen (grote) rol speelt. Moeders vinden andere zaken zoals roken, maar ook huiswerk en bedtijd, belangrijker om over te praten dan alcohol. Over alcohol wordt alleen “terloops” gesproken.
• De regels die moeders hanteren bij drinkende jongeren zijn niet heel specifiek. Moeders zijn huiverig voor het instellen van regels met betrekking tot alcohol omdat zij bang zijn voor averechtse effecten of ruzie.
• De jongeren geven juist aan rekening te houden met hun ouders, en daarom niet te veel te willen drinken of aangeschoten thuis te willen komen. Ze vinden het heel normaal en ook goed dat ouders zich druk maken om hun alcoholgebruik, en daar regels over stellen.

De aanbevelingen voor beleid en onderzoek kunnen als volgt worden samengevat:

• Het uiteindelijke doel van interventies op het terrein van jongeren en alcohol moet erop gericht zijn de relatie tussen uitgaan/ontspanning en alcoholgebruik die jongeren leggen te doorbreken.
• De legale leeftijdsgrens voor alcoholconsumptie zou, op landelijk niveau, naar 18 jaar opgeschoven moeten worden.
• Zolang de huidige alcoholgrens gehandhaafd wordt zouden, op locaal niveau, schoolbesturen aangemoedigd moeten worden hun school alcoholvrij te maken voor alle scholieren, inclusief degenen die 16 jaar of ouder zijn, ook tijdens schoolfeesten.
• Ouders zouden ondersteund moeten worden bij de communicatie met hun kind over alcohol. Het is daarbij belangrijk dat ze beseffen dat ze een bijzonder grote invloed hebben op het (alcohol)gedrag van hun puberkind, ook al laat deze dat verbaal niet blijken. Er lijkt verder onder ouders behoefte te zijn aan contact met andere ouders specifiek op dit onderwerp gericht; dit zou door de gemeente gestimuleerd kunnen worden.

Producten

Rapport
Adolescenten & Alcohol. De achtergronden van alcoholgebruik door jongeren in de gemeente Teylingen: Interviews met 15-jarige jongeren en hun moeders.
Winnie Gebhardt, Sarie van Torenburg, Marloes Vooijs,
Aafke van Rhijn, Hanneke Tielen, 2012.

PowerPoint poster
Meaning of and motives for alcoholuse. Views from 15 year old Dutch adolescents and their mothers.

PowerPoint presentatie
Alcohol en jongeren in Teylingen en hun moeders

Samenvatting

De aanleiding voor dit onderzoek was het Gezondheidsrapport 2008 waaruit bleek dat het alcoholgebruik van de Teylingse jeugd hoog was. De context van alcoholgebruik bij deze jongeren werd onderzocht door middel van interviews met 12 jongeren van 15 jaar (een groep niet-drinkers en een groep drinkers) en hun moeders.

De voornaamste resultaten zijn dat jongeren alleen in het weekend met vrienden drinken (gemiddeld 3-5 glazen). Jongeren houden rekening met de (vermeende) wensen van hun ouders. Verder onderschatten moeders het alcoholgebruik van hun kind. Alle moeders vinden het niet echt nodig over alcohol te communiceren omdat alcohol voor hun kind geen grote rol speelt, maar de jongeren geven aan het wél normaal te vinden hierover te praten met hun ouders. De conclusie is dat ouders ondersteund zouden moeten worden bij de communicatie over alcohol met hun kind, en dat ze beseffen een grote invloed te hebben op het alcoholgebruik van hun kind.