Terug naar overzicht

29 juli 2025

Toolbox over seksualiteit en zwangerschaps­preventie gelanceerd!

De afgelopen vier jaar is binnen het ZonMw-programma ‘Onbedoelde zwangerschap en kwetsbaar (jong) ouderschap’ intensief gewerkt aan het voorkomen van onbedoelde zwangerschap bij jongeren in het voortgezet speciaal onderwijs (VSO) en middelbaar beroepsonderwijs (MBO) in de gemeenten Leiden en Alphen aan den Rijn.

Door middel van een integrale aanpak en structurele, lokale samenwerking tussen onderwijs, zorg, beleid en onderzoek zijn er waardevolle inzichten opgedaan.

De toolbox POZ

De Toolbox POZ is een praktisch en kosteloos instrument voor onderwijsprofessionals in het VSO en MBO. De toolbox bevat onder andere:

• Lesprogramma’s, werkvormen en voorlichtingsactiviteiten
• Tips voor professionals
• Handvatten voor signalering en het ontwikkelen van schoolbeleid
• Inspirerende ervaringsverhalen van leerlingen, docenten en zorgprofessionals

De materialen sluiten aan bij de vier pijler van de Gezonde School-aanpak en zijn direct inzetbaar.
🎬 Bekijk ook de introductievideo: Instructievideo toolbox
📦 Ga direct naar de toolbox: Toolbox POZ

Resultaten participatief actieonderzoek

In een viertal jaarcycli werkten we toe naar een evidence- en practice-based integrale aanpak onbedoelde zwangerschap voor het VSO en MBO. De evaluatie en leerervaringen van een cyclus zijn gebruikt om verder te prioriteren en doelen (bij) te stellen.

De belangrijkste inzichten over de effecten van de toolbox zijn als volgt:

• Leerlingen en studenten beschikken na afloop over aantoonbaar meer kennis van soa’s.
• Activiteiten worden positief gewaardeerd (gemiddeld rapportcijfer: 6,8; spellen 8,1; vragenuur 7,4).
• De samenwerking tussen de GGD en de deelnemende scholen is in de loop der jaren verbeterd.

Leerlingen halen tegenwoordig de informatie overal vandaan, dus het is fijn om dat gefilterd te hebben en de juiste informatie aan studenten kan verschaffen – Angela Heijmans, Instructeur Welzijn bij Mbo Rijnland

Overige belangrijke inzichten bij gebruik van de toolbox zijn:

• Begeleiding door de GGD, inclusief scholing, blijkt essentieel voor succesvolle implementatie.
• Er is meer ruimte ontstaan voor gesprekken over seksuele gezondheid en de rol van ouders.
• Aandacht voor seksuele diversiteit en weerbaarheid is noodzakelijk: 15% van de jongeren identificeert zich als niet-heteroseksueel; 56% heeft een relatie (gehad).
• Het werken in teamverband draagt bij aan continuïteit bij personele wisselingen.
• Er is behoefte aan uitbreiding van het netwerk en doorontwikkeling van de toolbox naar het regulier voortgezet onderwijs.

Inzichten uit het leernetwerk

Naast het onderzoek is in regio Hollands Midden een leernetwerk opgezet , waarin 14 organisaties op gebied van onderwijs, beleid, zorg en onderzoek hebben samengewerkt.

Wat werkte goed:

• Groeiende samenwerking op inhoud, taakverdeling en zichtbaarheid
• Goed gestructureerde bijeenkomsten en actieve werkgroepen
• Lokaal netwerk opgebouwd met samenwerking vanuit verschillende invalshoeken

Aandachtspunten:

• Noodzaak tot heldere rolverdeling en gedeelde verantwoordelijkheid
• Structurele borging van samenwerking vereist langdurige inzet
• Het leernetwerk blijft voortbestaan onder regie van GGD Hollands Midden

Het volledige document met geleerde lessen is hier te downloaden.
Wil je zelf aan de slag met het starten van een nieuw leernetwerk? Hier vind je een handreiking voor samenwerken in een leernetwerk.

Dit project is een samenwerking tussen awpg Lumens, CenteringZorg, gemeente Leiden, gemeente Alphen aan den Rijn, GGD Hollands Midden, KNOV, mboRijnland, SOA Aids Nederland/Rutgers, Stichting ExPex ervaringsdeskundigen, TNO, Verloskundige coöperatie LEO, Vso Leystede, Vso Prisma, Vso Rijnstroom College en Reos.